Sa Babayeng Gikaibgan

ni Kevin Lagunda

1     Wa kadagan ang mga singot
2     Sa dihang nitapot ug nilikos
3     Ang mga tutok nimo.

4     Ang ilang tinan-awan mga bato
5     Nga nakapandol nimo.

6     Bisag napangos ka na, gisunod-sunod
7     Gihapon ka nila. Hangtod naumod ka.
8     Apan di ko sama nila. Akong subayon ang tunob
9     Sa pinitik sa imong kasingkasing.
10    Bahala nag sa unahan ako ang masukamod.



KOMENTARYO NI BAMBI BELTRAN

Sa titulo pa lang daan, kining balaka gahatag na dayon sa akong hunahuna nga kini mahitungod sa gugma. Ug tungod lagi kay ang gugma mao man ang pinakainila nga bakho sa mga magbabalak sa tibuok kalibutan, moresulta kini sa paghunahuna nga: “Gugma na pud.”

Busa, mas maayo kung adunay kalainan ang garay sa manunulat nga molahi sa laing mga balak kabahin og gugma.

Tuod man, lahi ang garay aning balaka sa gugma kay singot man nga nagdagan ang iyang primerong gilitok nga napugngan sa mga tutok nga nitapot ug nilikos sa babaye. Sa pagpadayon sa balak, nahimong bato kining mga tutok nga maoy nakapandol, nakapangos ug nakapaumod sa babayeng gikaibgan. Dinhing bahina, ni-shift ang tono sa manunulat. Matud pa niya lahi siya sa uban – kay subayon niya ang matag pinitik sa kasingkasing bisan pa man og siya ang masukamod.

Ang tingog dinhi gikan sa usa ka lalaki nga naibog sa usa ka babaye. Adunay uban nga kalalakin-an nga naibog usab sa susamang babaye. Abtik kini sila ug dili ligdong ang ilang tinguha kay makapandol ug makapangos man. Nalingaw ko dinhi kay medyo surreal ning bahina sa balak. Ang tutok kuno nakapaundang sa singot unya nilikos sa babaye pagkahuman nahimong bato nga balakid sa dalan niya. Masabtan dinhi nga ang babayeng gikaibgan nadala sa mga engganyo sa laing mga lalaki. Adunay distansya ang manunulat sa gaunang pito ka linya ug daw nagtan-aw lang siya sa panghitabo ug naghunahuna nga: “Da, mirisi, nagpatonto ka, di naumod ka lagi.” Apan sa katapusang tulo ka linya sa balak, nausab ang iyang tono.

Ang akong balatian maoy primerong gihikap aning balaka. Apan pahimangno usab siya sa mga kababayen-an nga dili magpadala sa mga tutok (flattery man siguro ang buot ipaibot ani). Bogo sab ning bayhana kay napandol na (nailad sa gugma?), nagpadayon pa gihapon hangtod napangos (namabdos?) hangtod pa gyud naumod (gibiyaan?). Kini nga progression, maayong pagkahan-ay sa manunulat.

Aduna say elemento nga sarcasm dinhi nga ambot ug tinuyo ba – o ako ra nang pangagpas. Apan kini pud mismo ang mihatag sa balak og katinuoran. Usab, tungod niini nga tono, nakahunahuna ko nga usa kini ka unrequited love, o kung dili ba “wala makaingon” nga klase sa gugma.

Ang ganahan nako niiini nga balak kay dili pinugos, ug lahi siya sa naandan nga mga Sugbuanong balak bahin sa gugma nga mohalad sa bituon ug langit sa usa ka ligdong nga babaye. Kay dinhi, wala man niya gi-bazooka ang mga bato sa atubangan sa babaye ug dili na man usab ligdong ang naumod intawon nga babaye.

Kabahin sa mga pulong nga gigamit sa manunulat, redundant na ang tinan-awan (LINYA 5) kay ang “tutok” (tinan-awan sa tutok) man ang gihisgotan. Busa mahimo siguro kining ilisan sa pulong nga “kalayo” aron mo-rhyme sa “bato” ug “nimo”. Ang kalayo usab magdala man sa connotation nga init ug kuyaw nga mokatay ug makapaugdaw sa tanan. Mao kini ang resulta:

Wa kadagan ang mga singot
Sa dihang nitapot ug nilikos
Ang mga tutok nimo.

Ang ilang kalayo mga bato
Nga nakapandol nimo.

Sa kinatibuk-an, nitaas ang akong kibot aning balaka. Simple, dili pretentious ug matinud-anon.