Sirkiro

ni Cindy Velasquez


1    Kab-ota ang kalisdanan nga naglutaw-lutaw
2    Kurata ang mga kalimutaw sa mananan-aw

3    Lupad sa duyog sa kulba ug ayaw palamat
4    Kay ang oras baya imong dublihon og inat

5    Kon ikaw masayup tulisan ka sa kagubot
6    Kawatan ka kon ikaw mahagbong kadiyut

7    Apan ang kaguliyang kuyog sa kalampusan
8    Ang paghagbong dili lang salag sa kalingawan
9    Ang tanang pakpak sa sirko tungod sa kakugihan

KOMENTARY NI ADONIS DURADO

LINYA 1: Mas grammatically correct kung “galutaw-lutaw” imbis “naglutaw-lutaw” – present perfect tense imbis na past tense.

LINYA 2: Ang declarative mood sa verb nga “kurata” kay morag kiwaw. Ang mas haom ani nga gamit kay “pakurati” (o “kurati”). I have to underscore nga medyo tricky diyutay ang verb usage sa Cebuano on a declarative sentence. For example, sa verb nga “tahi” – pwede ka kaingon nga “Tahia ra gud ni”, pero “Tahii ra gud ni” kay kiwaw. Ang ikaduhang sentence aron mainsakto kay kinahanglan og object, busa “Tahii ra gud ni siya og karsones” – ug sayop kung moingon ka og “Tahia ra gud ni siya og karsones”. I think this is the case of transitive verb versus intransitive verb. Ug dunay ubay-ubay nga verb sa Cebuano nga medyo sinyalan – sa verb nga sumbag, pwede ka moingon nga “Sumbaga ko” pero dili “Sumbagi ko”; apan sa “patid”, kinahanglan “Patiri siya” ug dili “Patira siya”.

LINYA 5: Medyo libog gamay ang pagkahan-ay. Kung wa ko masayop, ang buot pasabot ani sa tagsulat kay “Kung ikaw masayop, ikaw ang tulisan nga hinungdan sa kagubot.” Kung i-edit nako ni nga dili modugang og pulong, ako rang i-transpose ang subject: “Kung masayop, ikaw ang tulisan sa kagubot”. Itandi kini sa original ug dili ba makamatngon ka sa deperensya – ang “tulisan ka”, nalubong ang subject; samtang sa “ikaw ang tulisan”, mas klaro natong nasabtan nga ang pulong nga “tulisan” kay gigamit isip metaphorical trope sa subject nga “ikaw”. Apan kini siguro ang punto nga mas effective dinhi ang simile nungka metaphor kung gamiton isip trope. Ang kasagaran nga nahibaw-an sa tanan nga mas effective ang metaphor kaysa sa simile – true, but this is partly false. Tungod epektibo ang matag trope depende sa iyang gamit o panginahanglan. Ug dili pwede nga iuran-uran lang pirme ang metaphor. Morag pwersado o naagunto ko dihang kalit nahimong tulisan ang sirkiro sa usa ka pitik. Maong nakapangutana ko nga di ba kaha ni tungod sa paggamit og metaphor imbis na simile? Busa, kung moandar akong pagkahilabtanon, pun-an nako ni og “daw” – “Kung masayop, daw ikaw ang tulisan sa kagubot.”

LINYA 8: Ambot lang, pero kanang “paghagbong” morag kiwaw pud – “pagkahagbong” tingali. Ang “paghagbong” kinahanglan og object – paghagbong og unsa? Whereas kung ang gipasabot dinhi kay ang akto sa paghagbong isip usa ka noun ug usa ka concept, mas husto ang “pagkahagbong”.

LINYA 9: Morag kining katapusang linya kuwang sa paka. Nakasinati man gud ko og kahuyang sa katapusang pulong – “kakugihan”. Mora kog nakahamong og hupas nga chicharon. Ang pulong man gud nga “kakugihan” kay mi-border sa pagka-abstract gawas nga medyo silahis – as a noun and as an adjective – sa iyang usage aning linyaha. Daku kaayo ang akong pagtuo nga makapangita pa og mas haom, mas espiso, mas kongkreto nga pulong ang tagsulat ani. Angay gyud hinumduman nga importante kaayo ang katapusang linya, maong demanding ko aning butanga. Kay kung ang unang linya sa balak tukuyon nimo ang iro, sa katapusang linya ipakita nga kaantigo kang motukoy sa tag-iya sa iro. In other words, super-surprise me.

SUMADA CANTATA: Kursunada nako ning balaka. Tataw nga ang tagsulat nakahibaw gayud sa iyang gilitok. Ang dalaygon sa balak kay ang mga ginagmay insight nga iyang gipasupot (ang termino diay ni tatay thomas stern eliot sa “insight” kay “wit”), sama pananglit sa linya 7 diin gihisgutan sa tagsulat nga ang kaguliyang kuyog kuno sa kalampusan. Ang implication niini nga mosulod ug motan-aw ta og circus aron mangita og thrill – sa higayon nga makakita ta nga morag matapigas pananglit ang usa ka tightrope walker, apil kang mangurog ug manguros bisan pag kahibaw tang naay safety net sa ubos. Ang wala nato hisayri kay usahay atikon og tuyo sa sirkiro ang iyang performance aron maka-solicit og kulba ug hugyaw sa manan-away – kay lagi “ang kagulingang kuyog man sa kalampusan”.

Duna pud koy namatikdan nga Dickinsonian wit dinhi – tan-awa nang linya 4 ug linya 8. Sa nahisgutang duha ka linya kay deceivingly sayon sabton. Kung imo nang palandungan, makamatikod kang giputos kini sa pagkatulukibon. Ang connotation sa linya 4 kay nagpasabot nga kinahanglang mo-double time ang usa ka sirkiro aron dili hiapsan sa aksidente. Ug sa linya 8, brayt kaayo pagkapili ang pulong nga “salag” – tungod sa literal nga kalibutan, nakita nakong nahagbong ang sirkiro sa “safety net”, apan gi-juxtapose kini sa tagsulat ngadto sa “salag” – “ang salag sa kalingawan”.

Taym pa, sa di pa diay ko malimot, nakamatikod diay ko nga ang syllabic count sa siyam ka linya kay 14-15-14-14-14-13-14-14-15. If this is not asking too much, maayo siguro kung tupungon ni sa tagsulat – hingukuan ngadto sa katorse ka silaba matag linya.