1 Ang bidlisiw sa adlaw
2 sa kabuntagan maaninaw,
3 ug sa kalit lang nahanaw,
4 ang kahayag sa panan-aw.
5 Kalangitan nidag-um,
6 dampog nahimong itom,
7 timailhan sa ulan,
8 nagbahibalo ng daan.
9 Makusog na lanog,
10 Sa namungot na dugdog.
11 Tingog na naglagapak,
12 sa maisugon na kilat.
13 Talisik na nagbagsik,
14 inanay'ng namisik.
15 Hinay'ng tubig nidagayday
16 Mga tanom sa yuta nalipay.
17 Kauhaw sa nag-ugang yuta,
18 matambalan na unta.
19 Bungat sa init ug huwaw,
20 na gipadangat sa adlaw.
KOMENTARYO NI OMAR KHALID
Sa unang arangkada pa lang daan, tatawng nabulit kining maong mugna sa daghang kasaypanan sa batadila kun gramatika bisag di na lang nato isipon ang daghan sab kaayong sayop sa panitik kun espeling. Sa Binisaya, bantayan nato nga walay pulong nga “na” (LINYA 9, 10, 11, 12, 13, 18, 20) gawas lang sa panuaw kun interjection (Pananglitan: Na, naunsa ba ning balaka, uy!). Wala sad tay pulong nga “kabuntagan” (LINYA 2), “nagbahibalo” (LINYA 8). Angay nato ning estriktohon tungod kay ang balak maoy hatay sa mga pulong ug ang pulong kun pinulongan mao may behikulo sa balak (labing menos, sa kasagarang panabot). Sa laing pagkasulti, dili ta puydeng moapil og lumba sa langoy kon malumos ra gani ta sa usa ka garapong tubig. Ug kon buot man ganing usbon ang kagamitan sa pinulongan, bantayan nga kini nagpauswag kun nagpakita sa dakong posibilidad sa laing kagamitan sa pinulongan (in which, the poem should be), dili ang kasunggat niini. Ang kadanghag dili maoy birtud sa magbabalak. Hinunoa, ang kaigmat ug kabatid sa disiplina sa arte nga iyang gitinguhang sudlan.
Nahisgotan ko kini kay ang magbabalak gidahom nga dili danghag sa iyang pangamot. Sa balak diin ang matag pulong gipahimutang sa pinasahi niining han-ay aron pagpakita og certain effect sa magbabasa, kana kon nagtinguha man gani ang magbabalak sa pagkomunikar sa iyang “pagbati”, “ideya” o kaha “insight” (o unsa pay tawag ini sa ubang eskolar), ang pagmatngon usa ka dakong kalab-oton. Walay kalahian ang magbabalak sa seruhano diin ang matag ugat, atol sa dakong operasyon, giampingan nga dili mohagtos aron dili makahatag og mas dako pa hinuong kadaot inay ikaayo sa balatian nga giantos sa masakiton.
Ari kita sa tinguha ug intensiyon sa balak. Sa una nakong tan-aw, nagtuo ko nga bahin sa pagbati sa kauhaw ang buot pintalon sa imahen sa balak. Ang ulohan nagsugyot kanako sa maong ideya ug busa gipaabot ko nga maoy sangpotanan sa tanan. Sa unang linya, gipakita dayon ta sa posibleng tinubdan sa kauhaw (ang “bidlisiw sa Adlaw”; kadiyot lang, lahi diay tuod ang “adlaw” sa “Adlaw”). Apan gihinayan ra ko sa puwersa sa “bidlisiw”. Ang bidlisiw nagdalit og imahen sa “pagka maamumahong kahayag” ug busa dili sakit sa panit, dili sab makahubas sa laway (kana lagi kon mao kiniy punteriya sa magbabalak) ug busa, dili makamugna sa gibating kauhaw (dinhing bahina, gitugotan ko ang pisikal nga kauhaw). Apan kon kini emosyonal nga kauhaw, nan, tataw kaayong pakyas ang paggamit sa “adlaw” ingong kabuyong metapora pagkab-ot sa epekto sa kauhaw.
Apan kining tanan nahulog lang sad ngadto sa pagka walay pulos tungod kay ang gisugdan pagmugnang tensiyon (nga mao ang kauhaw) gisubhan man lang sad sa linya nga “ug sa kalit lang nahanaw / ang kahayag sa panan-aw”. Dinhing bahina, gisugdan na sad nakog abiabi ang panghunahuna nga “ah, basig dili ni naandang kauhaw”. Apan kining tanan hugtanong gisupak sa misunod nga estropa tungod kay ang mga pulong nga “dampog” (LINYA 6), “dag-om” (LINYA 5), ug “ulan” (LINYA 7) wala man gamita sa metaporikal nga han-ay. Ug busa, mobalik na sad ta paghunahuna nga kini pisikal lang gyod nga kauhaw sa kalikopan, so on and so forth…
Bukagay kaayo ang balak. Morag linung-ag nga sinaktag bahaw. Kon bahaw ang kan-on, mas maayo pag tughongon na lang gyog klaro, tsamporado pa ang gawas. Sa balak, gipangita nato ang sense of adventure o ba kaha ang sense of excitement. Mahimong ma-excite ta sa pagka ordinaryo sa balak. Apan dili gyod ta ma-excite kon kini wala mag-aso sa kalami. (I presume nga gusto tang tanan og lami nga balak, hehe).
Dako pa kaayo kining rebisahonon. Wala gyod koy nakitang depth. Wala koy nakitang hagit sa pagbasa. Busa, walay nahitabo nga balak. Gisulti na tanan sa magbabalak ug wala na siyay gibilin pang mumho nga matila sa magbabasa. Ang nindot nga magbabalak mao kadtong miisip sa iyang mga magbabasa/tigpaminaw as an equal partner in the completeness of the poem. Anaa hinuoy ideya sa usa ka balak. Lamang, wala pa kini masulat sa magbabalak.
I see no pain on the part of the poet. Walay angst. Gisuwat lang niya ang balak for the sake of writing. Wa niya hagita ang iyang kaugalingon pagtugkad sa halawom nga tinugkaran sa iyang kalag aron mahaw-as ang mutya nga nahimong kamatayon sa iyang tanlag. Sa laktod, wala siyay discovery nga napasundayag. Ang iyang gisulat, nahibaw-an na natong tanan. Hinuon, dili man sad ang tanang nahibaw-an na ang wa nay lami hamoy-hamoyon. Naa ni magsumala kon giunsa pagbiste sa magbabalak ang iyang balak aron kini mahimong angayan panahon nga kaslon kini panilaw sa magbabasa. Kon sa jerjer pa, puol sad nang kanunay lang lalaki ang naas ibabaw.
Ang nakaayo lang kay dunay saad nga nagpaabot ining balaka kon kugihan lang usab sa magbabalak. Gani, makigtanon man ang iyang romansa sa kinaiyahan dinhi. Kon daginoton, mahimong maghunahuna tag diyotayng kaigat niini.
Isugyot nako sa magbabalak niini nga hatagan niyag paghinuktok ang drama niyang gipasiugdahan: kining paghangop sa yuta sa nagsingabot nga ulan. Sa tan-aw nako, mao ni ang balak nga wa niya masuwat.
OK kaayo ning komentaryo ni O(mar) K(halid). Wa na lang niya detalyaha pagkulitog ang pusod aning balaka linya por linya tingali tungod kay sa iyang tan-aw nagbudlot man god ni. Wa nay kulkugonon. Poreso iyang gihubit na lang ang mga hinungdan nganong nagbudlot ning balaka, in a language both succinct and colorful.
ReplyDeleteTinuod, makita nga simpli lang ang tirada aning balaka. (Way dinhiy surrealismo-surrealismo o levels of reality o unsa pang palami diha.) Pero wa ni magpasabot nga sayon suwaton ang balak nga ingon ini. Inantigo sab ni. Nakadayeg ko sa tagsulat sa iyang kakugi.
Ang first step sa pag-salvage aning balaka anaa sa paghapsay sa iyang rhyme and meter. As it stands, makasugsog sa alingagngag kon imong basahon.
One last word. Angay sab tan-awon ang consistency of tone. Kon ang tema sa balak mao ang "paghangop sa yuta sa nagsingabot nga ulan", nan, wa kaayo ni masuportahi sa mga detalye ug mga pulong nga gigamit (i.e., wa mahiusa ang impression from the imagery nga ang ulan gikahinangpan).
Ang nakita nakong problema aning balaka kay naa mismo sa iyang porma. Tali gihisgutan man ni Butch nga nakadayeg siya sa “kakugi” sa tagsulat tungod naninguha kini paggamit og rima, apan sa akong tan-aw mao kiniy lit-ag nga miunay mismo og bitik sa tagsulat –- o sa balak.
ReplyDeleteTungod sa pagmatngon niini og rima sulod sa kinahon nga quatrain, nahimo na nuong luyat ug lasaw ang pagkahan-ay sa buot ipamulong sa balak. Mamatikdan nga pwersadong nabinat ang gipanglitok nga pulong o imahe. Ug ang epekto ngari nako isip tigbasa kay linya nga medyo haw-ang (LINYA 1 ug 2), gibuturan sa hangin (STANZA 3), ug medyo bakikaw sabton o paminawon (LINYA 13 o kaha ang concluding couplet).
Tataw nga daghan kaayong mga pulong ang nangausik aron lang mapares-pares ang matag pulong sa isig ka tumoy. Maong sa akong tan-aw, ang una nuong isalikway sa tagsulat dinhi kay pagduwa-duwa niya sa rima.
ang problema gyod ining balaka kay di man god ni siya balak. kon dugangan pa ang hisgot pagtuki, basig mosumbalising pa hinuon. ang kuyawan nako kay basig mas molawom pa hinuon ang di tinuod nga kahulogan sa balak (maayo kon naa man galing). sa laing pagkasulti, mo-dignify lang unya sa butang nga dili dignified, hehe!
ReplyDeletewa ko ka "like" sa review kay nitpicking. wa nya makit-i ang kasimple sa tension ug climax sa maong balak. its like u know, im thirsty and all i want to do is swim in a glass of water.
ReplyDeletesalamat kaayo nyor sa pagkulitog sa akoang balak. may pagkadanghagon gyud ko gamay sukad pa sa una. pasensya na kaayo, nagpakulitog ko og walay pulos na balak. siguro, wala gyud ni nasulat sa akoang palad ang pamalak. bunga sad sa akoang kadanghag ang uban na mga pulong may "typographical error"(wala man gud naanad sa keyboard sa computer). pasensya na gyud kaayo nyor, nakausik gyud ko gamay sa imong oras. salamat kaayo sa imong pagahin og panahon.
ReplyDeleteAng paghusga sa balak depende sa klase sa balak. Naay balak nga nangambisyon og complexity, naa say berso-berso lang. Para nako ang berso-berso usa ka legitimate form of poetic expression, albeit of a less “charged” kind. It has its own parameters. Let’s judge a simple poem simply. (Sa akong trabaho, when I make Performance Appraisal Reports, I bear in mind nga over and above the basic qualities nga angay batonan sa foreign service workers, naay dakong kalainan sa akong expectations, pananglit, sa akong protocol officer ug sa akong drayber. Ang drayber nga makagamit sa pulong “graphic” correctly—I mean, not just as the name of a magazine—has excellent command of English. Ang protocol officer nga otherwise fluent pero sayop ang accent sa pulong “circumstance”, banga.)
ReplyDeletetinuod ang giingon ni butch nga ang judgment sa usa ka trabaho kay depende sa matang sa trabaho. pureso, ang usa ka sugilanon pambata kay angay tukion sa iyang kaugalingon nga parameter -- sanglit, sa simplisidad sa linggwaheng gigamit, ang pag-breakdown sa komplikadong tema o porma nga mosakar mismo ngadto sa panabot sa gitarget nga tigbasa.
ReplyDeletesa gibuhiang mga pulong ni butch, dunay siyay mga punto nga morag nindot tagaan og pagtuki. morag duna siyay giablihan nga pandora's box dinhi nga nindot diskursoan.
kung padapigan nato ni butch ning balaka sa imabaw -- kuhaon nato siyang abogado niini -- unsaon man kaha niya pagtubag ang mosunod nga pangutana:
1. ang simplisidad ba sa maong balak anaa sa iyang gihisgutan (unod) o anaa sa iyang pisikalidad ug teknikal nga aspeto? busa, giunsa man nimo pagkahibaw nga kini usa ka "berso-berso" lang? dili ba counterintuitive kung i-categorize kini nga "berso-berso" lang?
2. unsa man kahay parameter sa "berso-berso"?
3. "let's judge a simple poem simply." as a critic, is there such thing as simple judgment?
Mao niy ikasulti ni Atorni Agaton Alig-ig (giapil ang pangutana para klaro):
ReplyDeletePangutana (P): ang simplisidad ba sa maong balak anaa sa iyang gihisgutan (unod) o anaa sa iyang pisikalidad ug teknikal nga aspeto?
Tubag (T): ang pagpakita sa unod maoy simpli. hinuon matawag man sab nga ang tema sa paghangop sa ulan simpli, pero mahimo ning ipresentar sa komplikado nga paagi. ining balaka, kining maong tema gihang-ay sa simpli nga paagi.
P: busa, giunsa man nimo pagkahibaw nga kini usa ka "berso-berso" lang?
T: intuition lang he he.
P: dili ba counterintuitive kung i-categorize kini nga "berso-berso" lang?
T: counterintuitive? kang kinsang intuition ang atong gihisgotan?
P: unsa man kahay parameter sa "berso-berso"?
T: morag academic na kaayo ning puntoha, makatulog ang reader-responsers kon ato ning isaysay. suffice it to say nga dili tingali ibuhos ni januar ining balaka ang critical theories nga nagpahimudlay sa iyang alimpatakan.
P: "let's judge a simple poem simply." as a critic, is there such thing as simple judgment?
T: ah, dons, mangutana lang kaha una ta sa uban. basig gipul-an na sila sa atong pagarpar ha ha ha.
sa balak nga "kauhaw", malisod ang paghusgar niini tungod kay malimitahan ta sa atong katakos isip mga kritiko. kuyaw kaayo kon madugay natong ukay, makakita na nuon ta sa wa dinha, hehe.
ReplyDeletekay unsay lami tan-awon sa dula kon ang mga magdudula kuwang sa praktis? una, huyang ang patukoranan sa balak. dili nato mahusgaran ang kalig-on sa balak nga makasugakod ug makabarog kini sa pinilikito nga panghukngay tungod kay wala man lagi intawoy ambisyon ang balak, sorry.
ang atong masulti ini mao ra gyod: "usba lang usa ni, bay, unya ipresentar og balik." parehas ra gyod ni sa amateur singing contest nga adeser patungtongon sa tablado ang entrante, kinahanglan papasaron una sa awdisyon.
kon lugiton ta gyod ning balaka, unsay atong makuha? poems should be projected to the direction of greatness, at least. unya anhi na mosulod ang kritisismo.
ang atong mahimo ini, matay, tambag ra gyod usa sa pagkakaron nga ipausab lang una kini.
ingon ni hawkings, dunay usa ka teyoriya nga maglangkob sa tanan. tingali, wa mahilahi niini ang arte. tanan nga kalihokan sa kaluwangan gigiyahan sa usa ra ka balaod. ang kalihokan sa gamay mao ang kalihokan sa dako. wa tingali malahi ang pamalak. maong di ko kombinsido nga dunay managlahing hukngay ang pangbata nga balak ug pangdagko nga balak. ang bata mora nag dako tawo ug ang dakong tawo mora sad nang bata.
antog ko gamay (dala ug lubog sa tabay). para lang nako ha, di man siguro ka katandi sa pamalak ngadto sa amateur singing contest kay para nako ang pamalak dili paswitohay. dili pamayohay. dili siguro ni american idol nga makadaog ang mas hitsuraan nga pangmodelo kay sa tambokikoy nga taas ug tingog. kay kinsa gud tang mohusga sa aesthetic sa art para sa uban? makaingon ba ka nga mas maayo momugna si miro kay ni raphael? makatandi ba ka sa pahimutang ni shelley sa pasmodern (napasmo nga modern aka post-modern) ni cummings. mao ra ni ang chorva aning maong chorlaloo ni oka. kever oks sa jubang points.
ReplyDeleteang paghisgot nako sa pulong nga “counterintuitive” mahitungod sa pag-categorize sa usa ka balak nga “berso-berso” lang kay mipunting sa kritiko. sa epistemological nga hisgutanan, lisod takduon ang tinguha sa tagsulat ug ang perception sa kritiko. ang kritiko moingon pananglit nga “berso-berso” lang ning balaka maong yanohon o tuhik-tuhikan lang pud niya kini og tuki, apan lisod hisayran nga may daku diayng tinguha ang tagsulat sa iyang gisulat -- nga di lang kini “berso-berso”. ug dili ba lisod ingnon nga kanang haiku kay usa lang ka “berso-berso”?
ReplyDeletetingali, ang rasun nganong nangayo ko sa parameter kung unsaon pagtuki kanang ginganlan og “berso-berso” gumikan may suspetsa ko nga it deserves the same objective, downright treatment sa usa ka dili “berso-berso” nga balak – sa seryuso gayud nga balak. ug ang pag-ingon usab nga kinahanglan nato husgaan ang balak sa iyang ka yano, kay mosabutahe (ambot kung sakto ba ni nga pulong) dyutay sa kritiko sa iyang intensyon sa pagsaway kung unsay angay sawayunon.
Hehehe. Nalingaw ko sa palubog ni Don Pinote tungod lubog pud kaayo sya ug logic. Analogy ra man tawn nang gihisgutan ni Nyor Omar. It shouldn’t be taken too literal, oi! It was meant to make a point, parehas ra jud nimo nga gigamit sab nimo ang “American Idol” as an analogy. ☺
ReplyDeleteKintahay bright ko, suwayan nakog tubag ang question ni Don Pinote – abi pa lang wala gyud koy nakat-unan sa akong Humanities subject.
“Kinsa may mohusga sa aesthetic sa art para sa uban?”
Ang reader. Ang critic. Ako. Ug ang akong malditong itoy. In other words, we all deserve to criticize. Once ipabasa o i-publish na sa tagsulat ang iyang trabaho, it does not anymore belong to the author. And readers, like me, are so demanding -- mind you. That’s why you don’t give me a piece of shit, or shit will hit the fan.
“Makaingon ba ka nga mas maayo momugna si Miro kay ni Raphael?”
Mas maayo si Nong Insoy, ang sign painter duol sa Basilica del Santo Nino. Joke 3x. Seriously, this question can be answered but needs to be qualified properly kay dili man jud parehas og milleu si Miro ug si Raphael. Kung mangutana ka kon kinsay maayo modrowing og figure stick, moingon ko nga si Miro. Kung mangutana ka kung kinsay maayo modrowing og babayeng gatingsi, si Raphael. Kung pugson gyud ko nimo kon KINSA juy maayo sa duha, aw moingon tingali ko nga si Miro. Ug way makabuot nako niani.
“Matandi ba ka ni Shelley ug ni Cummings?”
Matandi. Kana si Shelley kay name sa pornstar nga ganganga ang mouth, ug kanang “Cummings” kay mao nay i-syagit sa gadala og 12 inches nga pinote: “I’m Cummings! I’m Cummings!” Hehehe. Oist, mag-serious oka. Ang answer ani nga chuva chenes kay parehas japon sa previous question – If you want to compare, you CAN compare – pound per pound – provided nga espisipik ang imong pangutana. On the lighter side, here’s the result of who is better between the two:
http://www.googlefight.com/index.php?lang=en_GB&word1=Percy+Bysshe+Shelley&word2=e.+e.+cummings
gamayng sugyot. tingali, kon pananglit dili gyud matabang ang balak sa panan-aw sa usa ka kritiko (taking the poem in its own terms), tingali ari ta sa pedagogical (this might help...) aron matabangan ang nagsuway-suway niining bisyoha. kauban sa tinguha nga mahimo kining "avenue" alang sa seryoso og dili kaayo seryoso nga pagtuki sa alampat sa pamalak, tingali di sab kalimtan nga kining Kulitog usa ka pandayan alang sa usa ka "apprenticeship." dili singkahan ang kiwaw, apan tabangan. og busa matag karon og unya, mahimo tingali nga motipas ang mga diskusyon kabahin niana. daghang salamat.
ReplyDeleteTugoti kong mo-elaborate og gamay sa kang Januar nga sentiment (“dili singkahan ang kiwaw, apan tabangan”):
ReplyDeleteDinhi sa Kulitog sa Pusod, in the words of Adonis our moderate governator, “gikinahanglan nga ang kritisismo matinud-anon ug way kukaikog”. Tuo ko ini, uyon ko ini. Tingali uyon tang tanan ini. Apan ang “matinud-anon” dili “malicious” ug ang “way kukaikog” dili synonym sa “sadistic”.
Overkill man tingali kon itandi sa world masterpieces ang mga balak nga isumitir dinhi. Unfair man tingali kon ang balak nga kiwaw dagiton ngadtos Parnassus aron biaybiayon ug kastigohon sa tumang kapintas ginamit ang standards of poetic perfection—whatever that means in whoever’s critical milieu. A responsible critic should know when and how to pull his punches.
Sa laing pagkasulti, we’re not talking standards here, but their application. Ginagmay lang god untang pilpil, o kaha dukol, pero dili bugbog sarado. Para ining balaka, ang dukol matawag nag way kukaikog.
Sa pulong pa ni Januar, “taking the poem in its own terms”. Of course, I concede that in the end this means how the critic takes it, kay siya may mo-“take” sa balak. In the end, naa ras critic, I have to admit. In the end, it’s between the critic and his conscience, if any.
well said ning kang sir butch. dunay daghang paagi sa pagsaway ug kini depende sa kritiko ug depende sad kon unsaon pagsabot sa magbabalak ang saway sa kritiko. i think not necessarily saway ang binisaya sa kritisismo. ang saway bug-at kaayo nga pulong sa binisaya.
ReplyDeletesa mga bag-ohanon sa pamalak kun kadtong nagtuon-tuon pa lang paghangop sa kaidlas sa dagang, dili pa magsilbe ang pagbirada gyod sa tinud-anayng kritisismo. tambag lang gyod tingali. ug gani, mibelib man ko sa tagsulat sa kamingaw kay siya midawat sa iyang kapakpas. ug ang maong gipakitang pagdawat mao ang maayong birtud sa may kaugmaong magbabalak.
sa akong sabot, kining blog ni bay adonis usa ka pandayan sa pamalak. nagpasabot nga anhi mosuway ug pilpil sa mulye ang usa ka nobatos. unya tudloan siya sa maestro-panday, depende pod unsaon pagtawag ang mga maghuhukngay. kon di motuo ang nagtuon-tuon sa tambag, aw, wa nay mahimo ang nagtudlo.
ang maghuhukngay/magtutudlo nagagamit sa iyang kasinatian atol sa iyang pagtambag. ang pagpaminaw sa tambag maoy birtud sa buotang anak.
apan kon makabarog na sad ang anak, suwayan siya paghatag og hagit sa iyang amahan. panahon na sad nga padis-ogon niya ang pangamot niya sa balak.
sa mga batan-on, suwat lang unag yano. kon maayo nang mosuwat, mohinay-hinay nag biya sa langob ug mangitag kahayag sa Adlaw.
sa mga hanas na sa pamalak, ato sang ipasibo sa panginahanglan sa mga bag-ohanon ang atong mga panghukngay. kon birahan nato silag kritisismo nga mas halawom pa sa ilang mga balak, mas molami pa hinuong basahon ang kritisismo kay sa mismong balak.
ug mao nay akong nahadlokan. basig moingon unya sa kataposan ang nagtuon-tuon: "matay salamat kaayo kay nakasabot na gyod ko ron sa akong balak."
mao poy akong ikatimang
well said, pwerteng lamia pagkahan-ay. usa pud, criticism is by itself an artform :) daghang salamat.
ReplyDeletematud pa ni bai omar: "kon birahan nato silag kritisismo nga mas halawom pa sa ilang mga balak, mas molami pa hinuong basahon ang kritisismo kay sa mismong balak.
ReplyDeleteug mao nay akong nahadlokan. basig moingon unya sa kataposan ang nagtuon-tuon: "matay salamat kaayo kay nakasabot na gyod ko ron sa akong balak."
pangutana ko: kon pananglit mahitabo kini, will that make it a lesser poem? or a bad critique?
kang sir januar: suwayan lang nakog tubag, sir, ha, imong pangutana:
ReplyDeletedili ang kritiko kun ang kritisismo ang makapahimong kubos o taas sa usa ka buhat sa arte (or poetry for that matter). ang makapataas sa kalidad sa arte mao ra gyod ang artist. mao tingali nga mas tabanganan ang artist kay sa kritiko. ug ang kritisismo nagakausab sad kay depende man kon unsay eskuylahan nga iyang gibarogan isip kritiko. and i would say, daghan ang maayong kritisismo sa dili maayo nga balak. but its worth reading sa buhat sa mga kritiko. we can learn a lot from them. but learning does not necessarily equates genius in the actual production of art. gani, si salvador dali ba toy nag-ingon nga dili tanang arte matahom ug dili tanang matahom arte.
wa sad magpasabot nga kon maayo kaayo kong kritiko, maayo na sad kaayo kong magbabalak and vice versa. duha ni ka managlahing isda nga nagpuyo sa usa lang ka lim-aw.
but if we are good enough, we can excel sa duha parehang eliot. pero mas bugoy si eliot tungod kay ang mga maghuhukngay gihukngay pa man gyod niya, haskang kanahana!
a lesser poem could never be dignified by a favorable criticism. ang instant reaction gani nako anang libro nga daghan kaayong blurb sa cover kay "this is not a good book" sanglit nagkinahanglan pa siyag daghang abogado para makadani sa atensiyon nako.
a good poem whether bati man kun nindot ang iyang hukngay will forever be good. apan ang retorika sa mga kritiko, wow, grabe... yukbo gyod ko coz sometimes i can understand my bad poems better through them. and i have written a good number of bad poems, hehehe!
for me usa lang ka paagi ang pagsulat og nindot nga balak. kana mao ang balak nga kamatayon sa akong kalag. si Nietzsche ba kadtoy nag-ingon (sorry kay wa diris akong kilid ang gamhanang almanake) nga kadto rang sinulat sa dugo maoy iyang tuohan. kon ang magbabalak namatay sa liboan niya ka mga kamatayon, then di ko magduda nga ang iyang gisulat makapakurog sa kalibotan.
daghan ang maayong laking magsusulat apan pipila lang ang sinsero sa ilang buhat. nindot ang tambag ni rilke alang sa mga batan-on niining pagarpara nako.
Aniay pipila ka antog gikan kang Cora Almerino:
ReplyDelete- - - - -
Motampo ko gamay sa inyong gihisgutan dinhi:
1) Tubag nako ni Omar kabahin sa iyang gikahadlokan, "matay salamat kaayo kay nakasabut na gyud ko ron sa akong balak."
Sa akong bahin dili man angay ikahadlok sa critic nga mao ni ang mahitabo, kon ugaling mahitabo man nga mas lawom iyang kritisismo kay sa balak nga iyang gikulitog. I think one of the amazing characteristics of this online workshop, Kulitog, is its being an exercise( almost like a bag of tricks) for those who would like to learn what poetics is, and that includes us--the panelists.
Kon mahitabo nga mas lawum ang kritisismo, congratulations to both critic and writer. Although mas maka-benefit ang writer ana, though hopefully not for his own pompous reasons, hinuon sa hinungdan nga nakakaplag siya og mga dalan-dalan nga mahimo niyang subayon gawas sa iyang gisubay niining iyang balak. Mga dalan-dalan nga gikulit sa critic out of the framework nga iyang gigamit sa paghisgut sa balak. Tingali reflection ang mahitabo on the part of the writer. Dili ba?
Of course, halapad ang kalagmitan nga molawum jud ang pagtuki sa critic tungod sa porma sa structuration nga iyang gigamit.
Sa katapusang bahin, nindot ang imong discussion ani nga poem. Congratulations! Dili lalim magkulitog og balak. Matag balak nga gituki, matag critic nga ningtuki, ako kanunay gihatagan sa akong virtual standing ovation.
2) Tubag nako sa pangutana ni Januar: will that make it a lesser poem? Or a bad critique?
I think we're past the binary opposition system. Kana bang--bad or good poem, bad or good critique. In a post-structural period, we want to look at both, poetry and criticism, from an asymmetrical standpoint where we approach the poem by its sign and signification, and hopefully respond to such system by deciding on a framework to help the readers (poets) locate the poem given all its projected constructs. Ug dili ang paghingalan nga bati or nindot, or "high" or "low" art.
3) Tubag nako sa gisulti ni Januar nga criticism is an art form.
Dili gyud art form para nako ang kritisismo. Alang nako this interpretation practice given all its merits and essential purpose of locating is still a rationalistic reduction. Academic. Linear. And at times, misleading. Mao bitaw hangtud karon daghan readers ug writers makigbuno og critic tungod kay naay daghan nahitabo sa alampat, or niining bahina, ang balak, nga dili kahinganlan ug dili usahay tukma sa balay nga gipanday sa critic.
Tungod pud kay theories, bisan ang mga discourses nagbangi. Example lang daan ani ang Semiotics theory nga nag-unay ra pud og bangi ang mga Semioticians. All for the same reason--ang iyang pagka-reductionist. Ang version ni Saussure vs Eco vs Hodge and Kress, etc. Nan, dili kini masaligan sama sa alampat.
4) Tubag nako ni Butch: between the critic and his conscience, if any.
Sakto gyud.
daghang salamat sa mga tubag, bai omar ug cora. hinaut motubag pud ang uban :)
ReplyDelete