1.7.09

Ug sa kadlawon giabrihan ko


1    ang bintana
2    sa kalag

3    nanglangoy ang barongoy
4    sa sabaw nga damgo

5    nangambak ang baki
   sa punong nga kahiamgo

   naglalis ang gangis
   sa akong pangabubho

   namista and dulon
10   sa bangaw nga misteryo

11   nanglupad ang kabakaba
12   sa orasan sa hunahuna

13   ngadto sa tanaman
14   sa bahakhak ug luha

15   ngadto sa atop
16   gitunga ang bulan

17   ngadto sa bulan
18   nag-ilog sa duyan

19   ang mga pak-an
20   gialimungawan

21   kaming tanan
22   nasaag


-- ni Marquis de Kintolimbo



















KOMENTARYO NI OMAR KHALID


Ang ganahan kaayo nako ining balaka mao ang tinguha sa pagkamakanunayon sa iyang temperamento. Kon wa ko masayop, ang tema niini — kon pananglit ato gyong pugson — mao ang kaaliwasa sa kalag. Tanang imahen nga gipasupot sa magbabalak nahiusa ngadto sa katuyoan nga mao ang pagpasundayag sa usa ka dakong mino sa tawo taliwa sa usa ka higayon. Kini lang daan, makita na kaayo ang kahanas sa magbabalak bisan sa pipila ka kakulian nga sa matag karon ug unya hisindolan sa atong suod nga pag-aninaw. Niini, tataw ang iyang buot ipakuot — ang posibilidad sa daghang panghitabo ilawom sa mga reyalidad ning kinabuhia. Ug kini mahitabo lang kon “sa kaadlawon ablihan ko ang bentana sa kalag”.

Duha ka puntos ang labing bug-at nga kalidad, alang nako lang, niining balaka. Una, anaay daghang kalihokan sa suryal nga mga talan-awon nga sibo kaayong teknika isip himan sa kahimoan sa balak. Sa ato pa, kapid-an lang ka linya, adunay daghang nanghitabo. Wala gani tay makita nga pagbalik-balik sa mga epekto sa imahen nga sagad kaayong ikahibagat sa mga nobatos. Ikaduha, gihan-ay niya ang tanang imahen nga samag collage nga mga hulagway ug nagpakaaron-ingnon nga siya saksi lamang ug walay mahimo pagkuwestiyon sa katinuod niining tanan niyang nakita. Ang persona buot moawat sa kabalingag sa usa ka sleepwalker. Sa laktod, kahibawo siya unsaon pagbitik sa utot sa ungo.

May estilo sad siyag gamay paghimog ulohan bisan tuod kon kini dili bag-o sa kasaysayan sa katitikan. Kadali ra natong mapanaghapan nga lagmit nakabasa siya sa mga mugna e. e. cummings ug uban pa (remember “somewhere i have never travelled”?). O mahimo sab nga wa siya kabasa unya mitungha lang gyod sa iyang hunahuna ang ingon nga paagi sa pagtagik aron mapakita nga naglakawng wa sa hustong panimuot ang punto de bista sa balak.

Hinuon, kining balaka mahimong tinuod lamang kon: una, kuyogan nato ang magbabalak sa iyang mga assertions. Ug kuyogan lang gyod nato kay mao may iyang gipasundayag. Kay kon atong lantugion, unsay atong mahimo pagtuis sa kamatuoran nga gituohan nga nagakahitabo sa ubang hunahuna?

Medyo nakalitan lang ko sa kakalit sa mga imahen. Ang buot ipasabot, makapangutana lang ta nganong wala mahibulong ang persona sa balak sa mga imahen nga iyang nakita (kun nasinati) sa kaadlawon (lagmit naglakaw nga nakatulog lagi, hehe). Kon wa mahibulong ang persona, unsa na kaha ko isip usa lang ka magbabasa? (Sa tagsulat niining balaka: palihog basaha ang klasikal nga hukngay ni Longinus — “On Sublimity” — nga naghisgot bahin niining argumentoha.) Mao tingali nga dili subtle ang epekto. Pero tagidyot ra ni nga kahuyangan. May pagkabug-at sab ang hagsa sa mga pulong nga gigamit to the extent nga dili na hinuon madamgohon ang dagayday (kay gi-presume man lagi nako nga surreal ning balaka). Tungod niini, wala na hinuon kagiyahi ang magbabasa aron subayon ang kinauyokan nga tinguha sa balak tungod sa diyotayng kakat-ag sa mga imahen. Sa ato pa, ang kadaghan sa iyang imahen mao ra sad ang nakaingon nganong wa niya masipong sa tumang kahingpit ang gitinguhang kahiusahan.

Gihinayan ra sab ko sa puwersa sa “sabaw nga damgo”. Kon ang barungoy maglangoy, sabton nga kini dakong buhi. Apan kining maong linya sa hunahuna, gipahinayan sa “sabaw nga damgo”. Ngano? Dili ta makapaabot nga makalangoy ang barungoy sa sabaw. Otherwise, dili na surreal ang epekto niini kondili pangilad na. Bisan sa suryalismo, kinahanglan sab nga iangkla nato ang mga imahen aron himoong katuohan ang nagakahitabo luyo sa conscious world of realities. Yes, in a surreal world, a carabao can fly like a hawk. But please… please… let the laws of aerodynamics govern such a flying carabao. Kay dili man tingali complete departure sa reyalidad ang suryalismo, sa akong sabot lang sab hinuon.

Pero makita nato nga dili bag-ohanon ang magbabalak. Atong mabantayan nga nasayod siya sa epekto sa panagpares sa mga pulong. Pananglit, sa iyang mahipnoong pagdugtong/pagpares sa mosunod nga mga pulong: ablihan, bentana; langoy, barungoy; lalis, gangis (tatawng kahibawo siya sa kaalingisig sa gangis nga morag maglalis).

Apan ang problema lang kay ang balak kinahanglan man sab nga magbaton og kahiusahan sa iyang mga imahen aron dunay magkupot niini nga pundasyon segun sa gibatbat ko na sa ibabaw. Ang dakong pangutana: unsaon nato pagkonektar sa linya 1 patigsapong sa linya 10? Apan sa gikaingon ko na, kon kuyogan lang nato ang magbabalak sa naabot sa iyang imahinasyon, nan, mapugos ta pagsalikway nga dunay kapakyasan dinhi. Matod sa mga guwatsinanggo, tuo na lang aron ta madali. Isipon ko na lang nga wa lang gyod tingali nako magukod ang lintunganayng rason nga nagpahipi niining parteha sa balak ug mapugos ko pag-isip nga kini maoy laing birtud sa iyang pagkamaayong balak. Ug isipon ko na lang nga iya kining gipamatud-an sa kataposang duha ka linya: “ug kaming tanan / nasaag”.

Ang maayo tingali sa balak mao ang mait-ong pagkontrolar sa magbabalak sa iyang materyal. Ug dinhi, bisan sa ginagmayng kahuyangan, nakita nako nga nagtinguha siya pagkab-ot sa ingon.


GRADO:





18 comments:

  1. Maayong pagkabatbat ni Omar ang mga birtud aning balaka, diin gihubit ang linugdangan sa “noche oscura del alma” ni San Juan de la Cruz—nga sa ato pa, posibleng bad trip intawon. Disorientation morag maoy tukmang aftermath sa gabii nga ingon ini.

    Actually, wa koy problema sa barongoy nga naglangoy-langoy sa sabaw. Ang tan-aw tingali ni Omar kay sabaw nga nag-alisngaw pa sa kainit. Pero mahimo mang nabugnaw na ang sabaw—sama kabugnaw sa singot sa persona. Gawas pa, naay daghang recipe sa cold soups (diin tawhay nga makalangoy-langoy ang barongoy). Ang uban i-chill pa man gani before serving.

    Sa akong pagbasa kabahin aning barongoya, wa dayon ko kahunahunag surrealism. Wet dream ray buot ipasabot ani oi ha ha ha.

    ReplyDelete
  2. Naa hinuon koy problema sa last couplet, on a couple of counts: una, morag wa na may gikatampo ning mga linyaha sa atong pagsabot sa balak, ug ikaduha, ang iyang pagka-desafinado morag pinugos na kaayo kon atong ingnon nga part and parcel sa kasinatian nga gipresentar.

    ReplyDelete
  3. Pakulkoga ko bi, kausa lang! Ayyy... ay... ay!

    Sa espeling lang ko mokulitog. Sa kombensiyon sa panulat sa Binisaya, gitamdan sa halos tanan, gawas sa pipila nga malipat usahay, nga ang mga pu'ng hinulaman (gikan sa Kinatsila, Iningles, ubp,) dili pagausbon ang vowel-- ang konsonant ray ilisan sa mga titik nga tugbang sa Abakadang Bisaya.

    Ang pulong 'bintana' (Linya 1) usa ka pulong espanyol (ventana), busa 'bentana' unta ang angay.

    Ang pulong 'barongoy' sab, sa akong sanasana, usa ka pulong lunsayng Binisaya. Mao nga kon tamdan ang Lagda sa Espeling, angay nga ingon ini unta: 'BARUNGOY'. Ang tamdanan nag-ingon: "Sa mga pulong lintunganay (mga pulong gamot nga lunsayng Bisdak), ang "U" ipahimutang sa una ug sulod nga mga silaba, ug ang "O" anha lamang sa kataposang silaba.

    ReplyDelete
  4. Salamat kaayo sa imong tampo, Mr. (o kaha Ms.) MASLB. Uyon ko nimo nga angayng sundon ang uniform spelling. Ako nga yanong balakero ug dili batadilaero, mosunod ra sa unsay nasabotan ninyo. Uniform spelling will do a lot to advance our collective literary efforts. Nanghinaot ko nga mao usab ang sentimento sa uban, labi na sa mga batan-on. Kinahanglan sab baya sa mga balakero nga naay gamayng pagkabilatdilaero, aw, batadilaero diay.

    ReplyDelete
  5. daghang salamat sa kulitog brothers (and sisters), most especially to ka omar nga iya ko nga gitagaan og 85% nga grado(nga wala gipapalit og yemas/ice candy). kidding aside, salamat kaayo nga inyo gyod nga gigahinan og gamayng oras ning maong sinulat.

    re: estilo = husto ka sir, buot unta nako nga siprahon si e.e., pero saon ta man pasmodern(pasmo-modern) ra man ang makaya.

    re: 4th paragraph = uyon ko anang imong giingon boss mga inyo ko nga kuyogan(adtos kangitngit) aning akong mga assertions pero caveat: ayaw lang ko ihatod kay pasagdan na lang nato ang mga imahe nga mopahiluna sa tagsa-tagsa nato ka flatscreen sa utok. in other words, depende lang sa tagsa-tagsa nga pagsabot.)

    re: longinus = salamat sa pagrefer nimo ni longinus agawon. murag nindot ni kalingawan og basa dah.

    re: sabaw sa damgo = buot unta nako nga mamakak ug moingon nga nagduso kini sa pauso ni haldane ug oparin nga ginganlag "primordial soup" pero sa tinuoray lang, wa pod ko kasabot ngano ako ning gisulat kay sa akong mahinumdoman mao man ning panahona nga nagtungko nya nagbotoy(cannabis) mi ni per da ma sa baba sa sapa didtos likod sa U.P.


    p.s.: salamat pod diay sa ispeling pulis sa pagtul-id sa akong mga kasaypanan.

    ReplyDelete
  6. mohirit diay kog gamay. (pasayloang na-busy kos deadline sa trabaho maong wa dayon ko kaantog. saon man, unahon usa ang panginabuhi una ning bisyoha. hehe.)

    gawas sa isyu sa spelling nga gihisgutan ni edgar godin (ang atong tinahod nga eksperto sa batadila sa lunsayng binisaya), ako sab diay tagaan og pagtagad ang mga bikil niini sa "subject-verb agreement". luckily, sakto ang iyang paggamit sa verb, apan nabitik sa subject -- nga unta naa sa iyang plural form.

    sa linya 3, kung ato ning korehian kay unta isulat nga: "nanglangoy nga MGA barungoy." kulangan og article nga "mga". (himatikdi nga sakto ang iyang verb diri -- naa sa plural form -- "nanglangoy" imbis na "nilangoy".) ug ingon pud ang problema sa mosunod nga mga linya:

    linya 5: "... ang mga baki"

    linya 7: "... ang mga gangis". puno niini, morag mas "nanaglalis" (present perfect tense) imbis na "naglalis" (past tense) aron consistent sa previous nga mga sentence.

    linya 9: "... ang mga dulon"

    linya 11: "... ang mga kabakaba"

    linya 14: "... mga bahakhak ug luha"

    linya 20: "gipang-alimungawan" (plural form of the verb) imbis na "gialimungawan". (as is, pwede ra man pud -- kini kung gamitan nato og haplology ni butch.)

    linya 22: "nangasaag" (plural form) imbis na "nasaag"


    - - - - -

    maayo kaayo ang pagkakulitog ni bay omar aning balaka -- morag kapakpakon ang akong dunggan. i'd like to stress the dilemma of the critic in discussing this kind of poem. sakto si bay omar sa pagyawit nga magpaanod lang gyud ka sa bul-og sa imahinasyon aning balaka. any attempt of interpretation will just lead you to nowhere. susama ra gud og damgo -- masiak lang ang atong bagul-bagol kung suwayan nato nig sabot.

    ug sama sa miaging balak ni MDK nga akoa mismong natuki, you just have to appreaciate this poem by its textual pleasure -- the interplay of words and images that somehow teases the mind. ning bahina, kahinumdom ko sa panultihon sa mga suryalista: "wonderful alone is beautiful".

    but, but, but. i really would like to suspend my judgment whether this poem is good or not. isip usa ka tigbasa, kung ang balak idlason, idlas pud ang akong appreciation. although i recognize it, but i still doubt its aesthetic value. bisag gasulatan pud ko ani, menos kaayo ang akong affinity ani. kahibaw kong si butch bandillo gasulatan pud og surrealist nga balak -- ambot lang kung unsay iyang maikasulti mahitungod sa "seriousness" sa suryalistang balak.

    ikaw, bay omar, unsay antog nimo ani?

    ReplyDelete
  7. sir alig-ig, ang last two couplets gitakdo na nga mo-rhyme sa first two couplets ug silbi mao ni ang grand finale kunohay. kintahay, mao ni siya ang dihadihang kaliwasan human giabrihan ang "pandora's box".

    ReplyDelete
  8. Hasol ang pagtuki sa surrealist nga balak. Tungod kay subconscious ang gigikanan ini (at least, in orthodox surrealism), dili ni dutlan sa mga bala sa formalist analysis. O kaha, maingon nga molapos lang ang mga bala kay ang komposisyon is made of shadows. Paktol maoy angay ani.

    Mao nga para nako clever kaayo si Mr. MASLB (Edgar, sorry ha, ikaw man diay ni he he he) nga ang antog kabahin ra sa spelling. As if to say, bahala na lang mo diha, kamo na lay bitik sa utot sa tagsulat.

    ReplyDelete
  9. Kabahin sa subject-verb agreement nga punto ni Adonis: para nako, morag bikil na man kaayo kon apilan og “mga” para lang mo-agree ang verb ug subject. Pananglitan: Nangambak ang MGA baki. Gawas pa nga nadaot ang ritmo sa linya, ningtaas na ni kaayo (2 ka silaba ang nadugang). Ang akong pangutana: dili ba pwede nga, kay plural na man ang form sa verb, di na lang butangan og “mga”? Nga ang verb na lay magdala sa pluralness sa noun? Total, klaro man nga daghang baki ang ipasabot dinhi. It’s about schoolmarmish grammatical correctness on the one hand, and easy idiomatic phrasing and euphony on the other. Mangutana tang Edgar, kon unsay iyang ikaantog isip batadilaero.

    P.S. Dili na sab tingali kinahanglan nga moingon tag "daghang MGA baki"?

    ReplyDelete
  10. M.D.K., mao nay akong buot ipasabot sa desafinado: ang imong pag-rhyme sa "nasaag" ug "kalag"-- kay ang accent sa "nasaag" naa sa penultimate syllable samtang sa "kalag" naa sa "-lag". Paigo na unta nga perfect ang rhyme, kay inherently ang balak layo na man og lupad. Mora bitawg impakto nga motambong og Haloween party. Dili na kinahanglan nga magmaskara pa.

    ReplyDelete
  11. Mahimo bang isugyot ninyo namo kining Cebuano Grammar nga inyong gigamit dinhi kay nakalibog (nakapalibog, milibog, nagpalibog, makalibog etc.) lang ni. Wala ra ba ko kakuha sa Cebuano 101 hangtud Cebuano 104 sa atong mga eskwelahan dinhi. Kay kung ang libro ni Dr. Pesirla ang basehan- lahi man sab. Hilabi na gayud ang ispeling nga walay e ug walay o.

    Kinsa man ang makaingon og asa gyud ang sakto? (Si Adonis? Butch? Edgar? Pesirla? Alburo? Sitoy? ug uban pa? Gusto man kaha mo sa saktong gamit sa Sugbuanon- unsa man ang tumbanan niini? Kinsa man ang linguist dinhi nato? Para nako kung walay tumbanan nga klaro, maglisod tag hisgot sa spelling ug grammar gawas og klarohon dinhi kung unsa ang atong gisunod kay dili makiangayon og moderestso lang tag batbat unya wala tay klarong tumbanan.

    Ang masulti lang nako aning mga balak usab nga gitawag og surrealism- dili na lang unta magpakaaron ingnon ang balakero nga unconsciouss ni og produkto sa canabis ug uban pang mga tripping diha. Matud pa kuno ang surrealismo- libreng pagpadayag sa unconsciouss. Apan sa sugyot pa ni Sigmund Freud, dili kana tinuod kay ang ego man gihapon ang moporma sa atong mga damgo ug mo-censor pa gani niini.

    Busa, ang mga balak ngs surrealismo, conscious kini ug dili unconscious.

    ReplyDelete
  12. sa di pa katubag si edgar godin, tugoti kog pasupot sa akong punto.

    una sa tanan, morag conservative lang gyud siguro gyud ko kung maghisgot na og grammar. so far, nalipay ko nga way nipatuyang dinhi og gamit sa "poetic license" isip depensa kung unsa man ganiy bikil sa grammar. kay kung ugaling dunay mopatuga-tuga og yawit ini, pusilon gyud dayon nakog diretso. :)

    ok. kurog ko ni butch. usbon nako ang akong posisyon dinhi. human nako istudyohi pag-ayo ang gipanghisgutang mga linya, morag pwede diay ning dawaton -- minus ang "mga" -- kana, kung tagaan nato og metonymic shift (usa ka "pars pro toto") ang pulong nga barungoy, baki, ug uban pa, isip mga collective noun.

    pero, dili pud sayop kung mobutang og "mga" sa nahisgutang mga linya. usbon ko, DILI sayop. kay sa inistriktong pagkasulat, mao kiniy mas husto. di na lang siguro ko molantugi nga ang pagbutang og "mga" makadaot sa ritmo sa balak kay morag motaas ang lalis -- labi pag naa ra ba koy autistism aning "ritmo".

    ReplyDelete
  13. @sir butch: ok sir. salamat sir, bisag di gihapon ko uyon sa imong pasabot. pasayloa.

    @mam diwata: conscious gihapon ko ato mam oi kay nakahibalo man ko nga ako ning gisulat nya murag naanod lang siguro ko sa sulog sa kabuhagay, botoy or no botoy. nya dili na lang ta anang mga labels-labels uy(surrealism, feminism, masculinism, jingoism, punkism, gangsterism, gwapoism, etc) kay mura na og angkla nga mobalda sa atong paglakwatsa. mga mamaligyaay ra og haplas ang kasagarang nagtamod anah.

    ReplyDelete
  14. ang buluhaton tingali sa magbabalak mao ang paghatag og laing order sa mga butang aron matan-aw kining 'mga butanga' in another perspective. ingnon na lang nato 'how the poet see and interpret these things'. kon unsa may nakaingon nganong nasuwat niya ning mga butanga, i don't care. naa koy gibatonang pribadong panahon kon unsay makuha nako sa maong balak or any writing for that matter.

    literary criticism is another human enterprise. lahi kaayo ning maong buluhaton sa kalibotan sa magbabalak. teksto na ang gitan-aw sa kritiko samtang ang mga magbabalak mao mismo ang direktang pagtan-aw sa butang as the case may be.

    bantayan sad nato nga kabos kaayo ang pinulongan. daghang konsepto nga walay katugbang sa pinulongan. apan nagpasabot ba ni nga isalikway na lang sa magbabalak ang pinulongan? dili! makighigala siya sa pinulongan iyawat makatabang ni niya sa iyang kalisdanan. abstraction is a great help to described things the language fails to recognize. mao man tingali ni ang giingon ni resil nga i-recreate gyod unta sa bisdak nga magbabalak ang pinulongang bisdak.

    kanang mga ismo-ismo sa panghukngay makasunggo kaayo na. kanang tanang ismo makonektar ra na tanan. nagkasumpayay ra na tanan. from plato to barthes, from arnold to eliot, sus, usa ra gyoy paingnan. ang dekonstruction ug kontraksiyon mao ray paingnan.

    ang french structuralism nagpanday sa dalan sa sunod nga eskuylahan sa panghukngay. sa wa pa maimbento ang pulong suryalismo, duna nay nanaghimo niini. naa sa kamot ron nako ang ebidensiya.

    o sige, molantugi pa mo nga ang magic realism didto magsugod kang marquez? ha-ha-ha! naay gipakitang ebidensiya si kafka.

    well, well... ang mahimo lang tingali sa kritiko mao ang pagtan-aw sa teksto ug pagkonekta niini sa iyang kasinatian. kutob lang niana. apan husto si bay adonis, iyang ipa-triling iyang panghukom. kon di ta kasabot, maayo pag di mohukom. apan kay mihukom na man ko, lagmit may kasinatian sab nako nga nakonektar ngadto sa kasinatian nga gipadayag sa balak.

    kon ang balak, mitandog nimo, mihatag nimog lami sa kinabuhi, unsa pa may atong gipangita? kon ang ginamos lami gyod kaayo nako (kay kasinatian lagi nako isip bisdak), kinsa mang amerkanoha ang may katungod molantugi nako sa butang nga wa gani niya masinati? ug labaw nang lisod ilantugi ang kolor ngadto sa buta nga sukad masukad wa gyod kakitag unsay kalainan sa puti ug itom.

    kon nagpatong man ibabaw sa kamay ang nagsulat sa balak, kon adik-adik man tong akong migo sa cebu nga nagsulat og balak bahin sa mga inun-onan ug bibingka, kon hubog man sa opyo si colleridge, kon naglulo man si bigornia pagsuwat nilag mga balak, kon gidabdaban man ni plath iyang lubot, i don't care. ang gikinahanglan nako mao ang obra kay mao niy makalinga natong tanan.

    ReplyDelete
  15. Bitaw, MDK, minor point ra kaayo ang isyu sa rima. Mas maayo gani nga wa ka mouyon. Lawom ang taop sa imong balak, kanay hinungdanon. Ang namoso ray magbudlay og paniid sa anggulo sa kiyod.

    ReplyDelete
  16. Taym sa, Lunsay Bisaya, sorry ha, pero morag kuwang man sa coherence--and in places self-contraditory--man ning imong antog. Unsa man gyod ang imong punto? Are you for or against the concept of this forum? If you are for it, how do you want it carried out?

    ReplyDelete
  17. Nia ang akong gamayng pamahayag sa isyu sa espeling. Sa pagkatinuod, wala pa tay pinal nga estandard kon kinsa gyoy angay sundon, gawas tingali kon dunay balaodon o dekre nga modeklarar niini. Apan nakita sa mga magsusulat ang kahinungdanon sa kahiusahan sa espeling (aron dili na mag-iyahay) busa may mga paningkamot niini kaniadto pa.

    Tugoti ko sa pagtuki sa kasaysayan bahin niini basin na lang makatabang ning atong kalibog. Sa 1960's nalatid na ang lagda sa paggamit sa "U" ug "O" nila ni Hermosisima. Apan kay kini naghusay lang sa "U" ug "O", ang Akademiyang Bisaya nila ni Sitoy (kinsa ang nag-ugba gyod sa draft, kon wa ko masayop, mao si Atty. Kilaton, Jr.) mingdugang ug gisangab na ang paggamit sa konsonant ug mga diptonggo. Apan bisan pa niini, may mga isyu lang gihapon sa espeling nga ingon sa wala mahusay sa nalatid nilang lagda. Busa, kami sa Bisaya midugang usab (partikular sa isyu sa pagpanghulam og mga pulong, gamit sa haypen, italisasyon, pluralisasyon, ubp.) Apan sa paglatid niini, gipaningkamotan namo nga masunod ang lintunganayng prinsipyo gikan pa sa ilaha ni Hermosisima. Ania ang kutay sa lagda: http://bismag.pbworks.com/Lagda+Sa+Espeling.

    Apan nabantayan nako, nga tungod kay ang Akademiya walay regular nga publikasyong gidapatan, sila mismong mga sakop usahay magpangalipat na, maong dunay panaglahi usahay diha mismo sa ilang mga sinulat.

    Bahin sa ubang source, labi na sa mga naghimo og diksiyonaryo, klaro nga wala pay nakagamit sa husto gyod binase aning lagdaa. Si Padre Cabonce mismo miangkon nga angay gyong mahusay ang kalibog sa paggamit sa "U" ug "O". Si Wolf usab, sa iyang diksiyonaryo, mipasabot nang daan nga gumikan sa kawalay konsistensi sa paggamit sa "U" ug "O" sa lainlaing mga publikasyon, mipili sa paggamit na lang sa tulo ra ka vowel: ang A, I. ug U.

    Si kinsa karon nga naghimog diksiyonaryo nga nagdepende lang sa napatik sa karaang mga publikasyon, segurado nang walay konsistensi ug labi nang wala magtahod sa nahisgotang lagda. Ang rason klaro kaayo, gipamatud-an mismo ni Wolf nga ang kukaraan nang mga source publication walay konsistensi. Dili kabasehan sa espeling ang karaang mga sinulat tungod kay ulahi na mang namugna ang lagda. Ug sa karon sa atong panahon, wala kaayoy nakasunod tungod kay wala kaayo mapakatap ang mga kopya, wala itudlo sa mga eskuylahang nanudlo kunohay og Sinugboanon, gawas pa nga duna gyoy dili gusto mosunod og mga lagda.

    Nganong maisip man nga lig-on ug angay tamdon ang lagda nga gipasiugdahan ni Hermosisima? Tungod kay kini nakita nakong maoy mas haom sa atong pinulongan; tungod kay kini giisip nang opisyal kanhi ug giaplay na sa mga publikasyong kadungan sa Bisaya (gawas sa ginagmayng panaglahi gumikan sa mga sipyat sa editing); tungod kay kini gisagop ug gitamod sa kadaghanang kukaraang mga magsusulat.
    Mibalik lang ang kalandrakas dihang mientra kining atong henerasyon diin kadaghanan sa mga bag-ong editor walay background sa pagsulat sa Binisaya.

    Bahin sa kang Pesirlang "O"less ug "E"less principle, siya wala tingali masayop niini. Apan please lang, ayaw intawon iapil ang mga hinulamang pulong. Kay dili kaha mosalta atong kilay kon ang color sulaton natong "kulur", ang elementaria mabasa natong 'ilimintarya'? Gawas pa, kini usa ka dakong pagsukwahi sa pamatasan sa pagpanghulam.

    ReplyDelete
  18. Rules vs, Art.-- Ang arte dili gayod magapos sa lagda. Maong may gitawag lisensiya powetika. Apan ang lisensiya makab-ot lang diha sa kalamposan sa gidapatan nga obra.

    Lahi kaayo ang epekto sa 'sayop' sa kadanghag o sa kawalay kasayoran ug sa 'sayop' nga tinuyo sa nagmugna. Ang artist mapasaylo ra sa iyang sayop kon malingaw ta sa iyang eksibisyong tinuyong pagsayop, ug gani, usahay mas makapahugyaw pa ang tinuyong pagpasayop-sayop sa hanas nga mga sirkero. Kini ang dakong bantayanan sa mga editor nga dili siya makamansa sa bulawanong obra sa mga magsusulat.

    Sa panon sa mga mananayaw, mas daling makita ug masaway ang gahion og lawas. Kanay klaro, di ba Syo?

    ReplyDelete