Pan Burikat

ni Neile Genica Mijares

1     Si Padre Jose, ang kuraparoko
2     Sama ra sad ni Ricky, tigtumod ug isda sa merkado
3     Ug ni Dan, drayber sa panel
4     Silang tanan, kun gutumon
5     Ganahan mukaon ug pan --

6     Kanang puwa ang palaman murag
7     Simud gimudmud sa lipstick
8     Humokhumok, basabasa muhapin sa tabunon nga dila
9     Gahigahi ang kubal inig ingkit

10    Sa luag nga pustiso ni Padre
11    Hingo nga atubangang ngipon ni Ricky
12    Hiwi nga ngipon ni Dan murag ang ruta sa
13    Panel nga iyang drayban

14    Ang pinakalaming pan
15    Gibaligya sa ilang Nang Pidia
16    Ang tindahan nga ang tugkaran
17    Nagtalikod sa lote sa simbahan

18    Kada udtong tutok nga silay alimuotan
19    Mugawas sa padre sa kumbento
20    Biyaan ni Ricky ang tulda sa iyang asawa sa merkado
21    Idalikyat ni Dan ang iyang panel

22    Biyaang nagdagan ug init ang makina atubangan sa tindahan
23    Ug sa dihang silang tulo magdungan ug tudlo sa bus-ok nga pan
24    Ila nalang sad giapilan ug bugnawng pantulak para sa tibugol
25    Sa ilang tutunlan, pabugnaw sa kaigang sa ilang purol

KOMENTARYO NI BUTCH BANDILLO

Sa ulohan lang daan, nakaingon ko nga local color maoy birtud aning balaka. Wa gyud ko masayop.

Kongkreto (mahulagway) ang mga detalye ug word pictures nga gigamit sa tagsulat, mao nga buhi kaayo ang resulta: "…puwa ang palaman murag / Simud gimudmud sa lipstick" (LINYA 7 - 8); "Hiwi nga ngipon ni Dan murag ang ruta sa / Panel nga iyang drayban"(LINYA 12 - 13). Haom sab ang pagpahamtang sa comic effect—kontrolado nga sinaktag lihay-lihay.

Medyo matawag nga stock character si Padre Jose dinhi. Kumon kaayo sa literatura ang pagyagayaga sa pari. Pero OK ra ni nako. Makalingaw man gyod tinuod nga himuong komedya ang sitwasyon sa pagkapari. (Tiaw mo, vow of chastity. Pastilan, unsaon na lang!)

Nabikil lang kog gamay sa physical level sa kinatibuk-ang metapora sa balak. Ang double entendre dili kaayo pulido ang pagkahimutang. Pananglit, gusto silang mokaon og pan kun gutomon, ug usab "kada udtong tutok nga silay alimuotan." Ang gigamit nga mga simbolo sa pagtandi sa kagutom ug kaulag kulang sa gitawag og inevitability. Unya unsa man kahay ipaibot sa "tabunon nga dila"?

Pero kini panghinguto na lang. Way duda nga makadakin-as og langaw ang hinapayng pinaliki ining balaka.

Kabahin sa porma sa balak, nahisagmuyo ko nganong wa na lang himoang quatrain ang unang stanza. Ug usab, kay abunda man gyod og rima ang pinulongang Sugboanon, gigamitan na lang unta nig rhyme scheme. (Gani, naa may rima nga klarong wa tuyoa.) Sa akong paminaw mosamot ka-folksy ang balak kon consistent ang rima. Tan-awa ang A-A-B-B nga rima sa kataposang stanza. Nindot og epekto. Clever kaayo ang rima sa “tibugol/purol”. Hinuon, kiwaw og gamay ang rima sa “tindahan/pan”, kay ang accent sa “tindahan” naa man sa penultimate syllable.

Ilabi na kaniya nga nagpanday og balak, ang lawas sa balak sama kahinungdanon sa kalag niini. Ang akong gipasabot, dili ang hitsura sa mga pulong nga gihan-ay diha sa pahina kon dili ang pag-akob sa sound ug sense.

Ang pamalak dili piknik. Kon mosulat na man lang tag balak, ato gyud ning nindoton taman sa ginhawa. Sama sa giingon ni Horace, mas bali nga dili na lang ta mogamit og pahumot kaysa mogamit tag pahumot nga baratohon.